Động cơ điện một pha – Cấu tạo, nguyên lý và dải công suất phổ biến

Động cơ điện một pha là loại mô tơ sử dụng nguồn điện xoay chiều 1 pha (220V) – loại điện phổ biến nhất trong sinh hoạt và công nghiệp nhẹ tại Việt Nam. Với ưu điểm nguồn điện dễ đấu nối, chi phí đầu tư thấp, cấu tạo gọn nhẹ, loại động cơ này được sử dụng rộng rãi trong các máy bơm nước, quạt công nghiệp, máy nén khí, máy cưa, máy xay, băng tải nhỏ…

So với động cơ 3 pha, động cơ 1 pha có kích thước nhỏ hơn, hoạt động linh hoạt và phù hợp với những khu vực không có điện 3 pha hoặc chỉ cần công suất vừa phải.

Động cơ điện một pha có cấu tạo gồm những bộ phận nào?

Động cơ điện một pha có cấu tạo gồm hai phần chính: phần tĩnh (stator) và phần quay (rotor), cùng với một số bộ phận phụ trợ để hỗ trợ khởi động và làm mát.

1. Phần tĩnh (Stator)

Là bộ phận cố định của động cơ, có nhiệm vụ tạo ra từ trường quay để làm rotor chuyển động. Stator bao gồm:

• Lõi thép stator: làm bằng thép kỹ thuật điện, được ghép từ nhiều lá mỏng nhằm giảm tổn hao do dòng điện xoáy.
• Dây quấn stator: thường làm bằng đồng, gồm cuộn dây làm việc và cuộn dây khởi động, được bố trí lệch nhau 90° điện.
• Rãnh stator: chứa các cuộn dây, đảm bảo cố định và cách điện an toàn.

2. Phần quay (Rotor)

Rotor là phần quay của động cơ, gắn liền với trục máy để truyền mô men ra thiết bị làm việc (máy bơm, quạt, máy tiện…).

• Lõi thép rotor: cũng làm từ các lá thép kỹ thuật điện xếp chồng.
• Thanh dẫn nhôm hoặc đồng: đặt trong các rãnh, hai đầu nối với vòng ngắn mạch – tạo nên rotor lồng sóc phổ biến hiện nay.

3. Tụ điện khởi động và tụ làm việc

Vì dòng điện 1 pha không tự sinh ra từ trường quay, động cơ 1 pha cần thêm tụ điện để tạo lệch pha giữa hai cuộn dây, giúp rotor khởi động.

• Tụ khởi động: chỉ hoạt động trong vài giây đầu khi mô tơ khởi động.
• Tụ làm việc: duy trì mô men quay ổn định khi mô tơ chạy bình thường.

4. Vỏ động cơ và quạt gió

• Vỏ động cơ: thường làm bằng gang hoặc nhôm, có tác dụng bảo vệ và tản nhiệt.
• Cánh quạt gió: gắn ở đầu trục giúp làm mát trong quá trình vận hành.

➡️ Tóm lại, động cơ điện một pha có cấu tạo gồm:

Stator – Rotor – Tụ điện – Vỏ bảo vệ – Cánh quạt làm mát – Nắp ổ bi – Hộp đấu dây.

Cấu tạo động cơ điện một pha

Động cơ điện một pha thường có công suất bao nhiêu?

Động cơ điện một pha thường có công suất từ 0.1kW đến 7.5kW (tương đương 1/8HP – 10HP), tùy theo ứng dụng. Trong đó:

Dải công suất	Ứng dụng phổ biến
0.1 – 1.5kW	Dùng cho quạt, máy khoan, máy may, máy ép nhỏ, bơm nước gia đình
2.2 – 3.7kW	Bơm nước công nghiệp nhỏ, máy cưa, máy tiện mini, máy nghiền
4 – 5.5kW	Bơm dầu, bơm hóa chất, máy trộn bê tông, dây chuyền sản xuất nhỏ
5.5 – 7.5kW	Thiết bị cơ khí, máy nén khí, bơm công nghiệp công suất lớn dùng điện 1 pha

Ở Việt Nam, do điện lưới dân dụng chỉ 220V, nên động cơ điện một pha thường có công suất tối đa khoảng 5 – 5.5kW. Nếu nhu cầu công suất cao hơn, các nhà máy thường chuyển sang sử dụng động cơ 3 pha 380V để đạt hiệu suất tốt hơn và vận hành ổn định.

Động cơ điện một pha sẵn hàng tại VIMEX

Nguyên lý hoạt động của động cơ điện một pha

Nguyên lý cơ bản của mô tơ 1 pha dựa trên hiện tượng cảm ứng điện từ. Khi dòng điện xoay chiều 1 pha chạy qua cuộn dây stator, nó tạo ra từ trường dao động. Nhờ có tụ điện tạo lệch pha, cuộn phụ sinh ra từ trường lệch pha với cuộn chính, tạo ra từ trường quay.
Từ trường này tác dụng lên rotor làm rotor quay theo chiều quay của từ trường – biến năng lượng điện thành năng lượng cơ.

Sau khi mô tơ đạt tốc độ ổn định, tụ khởi động sẽ được ngắt ra, chỉ còn tụ làm việc duy trì vận hành liên tục.

 

Ưu điểm của động cơ điện một pha

• Nguồn điện dễ sử dụng: chỉ cần điện 220V thông thường.
• Thiết kế nhỏ gọn, dễ lắp đặt: phù hợp các hệ thống nhỏ, hộ gia đình, xưởng cơ khí mini.
• Chi phí đầu tư thấp: rẻ hơn nhiều so với mô tơ 3 pha.
• Bảo dưỡng đơn giản: chỉ cần kiểm tra định kỳ tụ điện và bạc đạn.

Động cơ 1,5kW mặt bích điện 1 pha

Nhược điểm và lưu ý khi sử dụng

Mặc dù tiện lợi, nhưng động cơ điện 1 pha có một số hạn chế:

• Hiệu suất thấp hơn mô tơ 3 pha, do có tổn hao năng lượng ở tụ điện.
• Mô men khởi động yếu: cần chọn tụ điện phù hợp để khởi động dễ.
• Không nên chạy quá tải lâu dài, vì dễ gây nóng và cháy cuộn dây.

Lưu ý khi sử dụng:

1. Chọn đúng công suất theo tải máy.
2. Kiểm tra điện áp ổn định, không để sụt áp dưới 200V.
3. Đặt mô tơ nơi khô ráo, thông gió tốt.
4. Bôi trơn bạc đạn định kỳ 6 tháng/lần.
5. Dừng ngay khi có tiếng kêu hoặc mùi khét để kiểm tra tụ hoặc cuộn dây.

Tất cả các dòng bơm VIMEX đang bán chạy và sẵn hàng

Ứng dụng thực tế của động cơ điện một pha trong công nghiệp

Tại Việt Nam, mô tơ 1 pha được dùng rất phổ biến trong nhiều ngành:

• Ngành bơm công nghiệp: lắp cho bơm ly tâm, bơm trục vít, bơm bánh răng công suất nhỏ 0.75 – 5.5kW.
• Ngành cơ khí – xây dựng: mô tơ kéo băng tải, máy trộn, máy ép, máy nghiền mini.
• Ngành nông nghiệp: máy bơm tưới tiêu, quạt thông gió chuồng trại, máy sấy nông sản.

Đặc biệt, Công ty TNHH Vimex cung cấp trọn bộ mô tơ điện 1 pha kết hợp với các dòng bơm hóa chất, bơm dầu, bơm nước công nghiệp nhập khẩu chính hãng. Giải pháp đồng bộ giúp khách hàng tiết kiệm thời gian lựa chọn, đảm bảo hiệu suất – tuổi thọ – độ an toàn điện cao.

Việc lựa chọn đúng loại mô tơ sẽ giúp máy bơm, thiết bị sản xuất hoạt động ổn định, tiết kiệm điện và tăng tuổi thọ.

Nếu bạn đang cần mô tơ điện 1 pha 5kW – 7.5kW hoặc mô tơ đồng bộ cho máy bơm công nghiệp, hãy liên hệ Công ty TNHH Vimex để được tư vấn kỹ thuật và báo giá chi tiết, cam kết:

Hàng chính hãng – Giá tốt nhất thị trường – Bảo hành toàn quốc – Sẵn hàng giao nhanh. Xin cảm ơn!